Барчамиз Виктор Авиловни “Иф қалъаси маҳбуси” филми орқали биламиз. Унинг безори болалиги, актёрликка қадам қўйиши кутилмаган ҳолатларда содир бўлган. Актёр бир умр ўзи ижро этган Граф Монте Кристо образидаги каби психологик кучни ривожлантиришга ҳаракат қилди. Оилавий ҳолатлари кутилмаган бурилишларга тўғри келди, ўзини ўлдиришга ҳаракат қилди, уч марта уйланди. Оғир хасталик уни актёрликдан қайтара олмади, ҳатто оғир ҳолатларда ҳам саҳнага томошабинлар учун кўриниш берди. Бир умр унга нисбатан мухлислари талпиниб яшади, образларни мукаммал очиб бера олди. Қуйида сиз учун Виктор Авилов ҳаёт йўли ҳақида сўз юритамиз.
Виктор Авилов 1953 йил 8 августда Москва чеккасида туғилган. Бўлажак актёрнинг ота-онаси оддий ишчилар синфи, дўстлари Москва яқинидаги ҳовлидаги ўғил болалар, Викторнинг ўзи эса безори, мактабни ташлаб кетган ҳолда ўсган. Ота-она ўғлини тарбияга чақиравериб чарчаб, охири унинг ҳаракатларига қўл силтади.
Виктор ўрта мактабни тугатиб, саноат техникумига ўқишга кирди ва армияда хизмат қилиш учун кетди. Армияда машина ҳайдашни ўрганди ва ҳайдовчилик гувоҳномасини олди. Авилов ўша пайтда ҳеч қандай театр ҳақида ўйламаган, санъатга қизиқмаган. Актёр ҳаётининг ўша даврини эслаб, ўзининг ўзгармас эканлигини айтиб ўтган. Ҳар бир янги иш жойида у бир неча ойдан кўпроқ қолмади, шунда ҳам стаж узилиб қолмаслиги ва ишёқмас, текинхўр бўлиб қолмаслик учун меҳнат қилди. Авилов ҳайдовчи бўлиб ишлаган, асбоб-ускуналарни ўрнатган ва автоматлаштириш тизимларини созловчи сифатида ҳам ишлаган.
Виктор Авиловнинг болалиги
Виктор Василевич актёрлик маълумотига эга эмас эди, лекин унинг дўсти Сергей Белякович бор эди, унинг акаси Валерий театр яратиш ғояси билан шуғулланиб, Викторни ҳам ушбу ишларга қизиқтириб қўйганди. Авилов 1975 йилда ташкил этилган Жануби-Ғарбий театрда ишлади. Викторнинг синглиси Олга Вавилова ҳам театрга қизиқиб қолди. Кейинчалик қиз Сергей Белякович билан ўзаро турмуш қурди ва жануби-ғарбий театрнинг актрисаси бўлди. Олга 1990 йилда ўпка шишидан вафот этди.
Қандайдир сеҳрли бир куч бутун умри давомида Виктор Авиловга ҳамроҳ бўлди. У экстрасенсор идрокни жуда яхши кўрар эди, психологияни ўрганди. У ҳар бир инсонда у ёки бу даражада парапсихологик қобилият бор, уларни ривожлантириш мумкин, деб таъкидларди. Шундай қилиб, у буни ривожлантирди. Авилов, унинг ҳамкасблари эслашларича, бош оғриғини осонгина енгиллаштирарди – шунчаки қўл ҳаракати билан. Георгий Юнгвалд-Хилкевичнинг ҳикояларига кўра, актёр уни тасаввуфга қизиқтиришга ҳаракат қилган. Аммо Хилкевич тажриба ўтказишдан бош тортган, чунки у чуқур диндор эди.
Театр
Виктор Авилов ва Валерий Белякович биргаликда бу театрни яратдилар. Авилов театр гуруҳининг ўзига хос ташриф қоғозига айланди. Бу ерда Авилов «Мольер» спектаклида Мольер, «Туйида» спектаклида актёр, «Ёз кечаси туши» спектаклида Фисбу ва тикувчи ролларини ижро этган. Виктор Василевич Гамлет, Воланд, Калигула, Хлестаков ролларини ўйнади – роллар диапазони шунчалик муҳим эдики, аксарият театр актёрлари фақат орзу қила оладилар.
Виктор Авилов театрда
Авилов шу қадар ноёб эдики, на томошабинлар, на танқидчилар Викторни ўзига хос актёрлик тури сифатида таснифлашга ҳаракат қилишмаган. Ғайриоддий кўриниш, баланд бўй, шунингдек, харизма томошабинларга магнит каби таъсир қилди. Томошабинлар актёрнинг ролларидан шунчаки завқланишди, ҳамдард бўлиб, қизғин кулишди, йиғлашди ва бир овоздан олқишлашди. Виктор Авилов саҳнада ўз қалбини шу қадар очиб бердики, театр йўлакларида у ҳақида афсоналар пайдо бўлди. Виктор жасур экспериментчи эди, рассомнинг истеъдоди туфайли жануби-ғарбий театр саҳнасида “Каркидонлар”, “Ҳайвонот боғида нима бўлди” ва бошқа баҳсли спектакллар қўйилди.
Авилов ролларни катта ва кичикка ажратмаган, лекин ҳар қандай ролни бир хил фидойилик билан ижро этган. Актёр ҳар доим театрни кинодан устун қўйган.
Филмлар
Рассомнинг кинодаги ижодий ишлари, кеч бошланганига қарамай, театрда бўлгани каби тез ривожланди. Виктор Авилов 34 ёшида филмларда рол ўйнашни бошлаган. Режиссёрлар аввалроқ актёрга рол таклиф қилишган, бироқ у бутун умрини бағишлаган театрда актёрларга рол ўйнашга рухсат берилмаган: улар қизиқарли таклифларни рад этишга мажбур бўлган.
Виктор Авилов “Жаноб декоратив” филмида
Актёр ўзининг дебютини “Ўтлоқ бўйлаб яланг оёқ” филмида, ҳамма нарсага қарамай, қишлоқда қолган бош қаҳрамон Лехи ролини ўйнади. Филмда рассом Екатерина Василева, Виктор Павлов, Раиса Рязанова билан бирга ижодий гуруҳ таркибида пайдо бўлди. 1988 йилда артист америкалик журналист сифатида қайта туғилган “Буюк ўйин” сиёсий детектив ҳикоясида роллар ва Авилов график дизайнер Платон Андреевич қиёфасида томошабинлар олдида пайдо бўлган “Жаноб декоратор” мистик филмида пайдо бўлди.
Виктор Авилов «Иф қалъаси маҳбуси» филмида
Ўша йили Авилов “Қизил филлар” қисқа метражли филмида Мольер ролини ўйнади ва “Қўшнига бўлган муҳаббат” сериал трагикомедиясида у иккита ролни олди – ҳайкалтарош Пиджаков ва қояга кетган нотаниш.
Ушбу филмлардан сўнг дарҳол “Иф қалъаси маҳбуси” филмида суратга олиш бошланди. Кинокартина 1988 йилда ҳам суратга олинган. Актёрга граф Монте-Кристо ролини ўйнаш осон бўлмаган. А.Дюманинг романи аллақачон суратга олинган, айниқса унда Жан Маре бош ролни ўйнаган. Виктор Авилов ўзига хос услубда – сир ва тасаввуф билан ўралган тасвирни яратишга муваффақ бўлди.
Филм экранларга чиққандан сўнг, бутун мамлакат актёр ҳақида билиб олди. Томошабинларни Викторнинг ўзига хос қиёфаси ҳайратда қолдирди, улар актёрга ҳамдард бўлишди, уни шайтон деб аташди, лекин улар актёрнинг бор истеъдоди билан ижро этган ролини унута олмадилар. Филмнинг актёрлар таркиби ҳам бенуқсон эди. Бош ролларда Анна Самохина, Эвгений Дворжетский, Михаил Боярский, Алексей Петренко ўт бўлиб ёниб турди…
Шахсий ҳаёт
Виктор Авиловнинг шахсий ҳаёти осон кечмади. Авилов уч марта уйланган. Биринчи рафиқаси Татяна, у армиядан кейин дарҳол нишонланган тўй ҳақида, актёр деярли эслай олмади. Иккинчи рафиқаси билан, 1983 йилдан 90-йилларнинг бошларигача давом этган Галина Галкина театрда бирга ишлаган даврларда танишган. Иккинчи никоҳидан актёр икки қизли бўлди – Анна ва Олга, лекин актёр айтганидек, у уларни тарк этди. Виктор Авилов учун бу мавзу оғриқли эди, актёр бу ҳаракати учун ўзини ўлдирмоқчи бўлди, лекин у ҳеч нарсани ўзгартира олмади. Кейинчалик қизи Олга ота-онасидан мерос қилиб олган актрисалик қобилиятини кўрсатди ва актриса сифатида фаолият юритди. Отасидан унга кўп характер ўтган эди.
Актёр учинчи рафиқаси Ларисани Одессадаги суратга олиш жараёнида учратган. Эри денгизчи олти ойдан бери уйга келмаган 18 ёшга тўлмаган, директор ёрдамчиси бўлиб ишлаган қизни ўзига маҳлиё қилди. Унинг севгисини қозониб, турмуш қурди.. Москвага кўчиб ўтгандан сўнг, Лариса Виктор билан ижарага олинган квартирада яшади, кейин ёшлар театрдан уй-жой олдилар. Виктор Авилов учинчи рўзғоридан фарзанд кўрмади.
Актёр дарё бўйида қармоқ билан ўтиришни ёқтирар, лекин у камдан-кам бу ишларга вақт ажратарди.
Ўлим
1995 йилда Исроилда гастрол сафарида, улар “Уста ва Маргарита” филмини тақдим этганларида, актёрни икки марта юрак хуружи тутиб, клиник ўлимга дучор бўлди.
Виктор ошқозон яраси билан курашди, 1999 йилда у сил касаллигидан даволанди, аммо ўлим уни қувишда давом этди. 2000 йилларнинг бошларида актёр жуда кўп жисмоний кучини йўқотди, буни Авиловнинг сўнгги фотосуратларидан кўриш мумкин.
2004 йил август ойида Виктор Авиловга ҳалокатли ташхис қўйилди —4-босқич ошқозон бези саратони.
Актёр касалхонага бел оғриғи билан олиб келинган, бу унинг ишлашига ва ҳатто ҳаракатланишига тўсқинлик қилган. Шунга қарамай, актёр ойига 15-20 марта саҳнага чиқишга куч топди. 2004 йилнинг ёзида Авилов даволаниш учун Новосибирскга, ноанъанавий тиббиёт усулларини қўллаган шифокорга ҳузурига борди. Аммо даволаниш ёрдам бермади, агрессив касаллик актёрнинг ўлимига сабаб бўлди. 2004 йил 21 августда Авиловнинг юраги уришдан тўхтади.
Дафн маросими Москвада бўлиб ўтди, Виктор Авиловнинг қабри Востряковский қабристонида жойлашган, унга Россияда хизмат кўрсатган ҳайкалтарош Д. Тугаринов ҳайкал ясаган.
