40 ёшдан ошган ҳар 5 кишидан 1 таси, 60 ёшдан ошган ҳар 3 кишидан биттаси диабетга чалинган. Ушбу турдаги касалликнинг келиб чиқишига эса, қуйидаги омиллар сабаб бўлиши мумкин:
Ортиқча вазн, семириб кетиш, яъни организмда ёғнинг ортиқча тўпланиши диабетга олиб келадиган омилларнинг бош сабаби ҳисобланади.
Ортиқча ёғлардан ажралиб чиқадиган баъзи кимёвий моддалар ва гормонлар метаболизмга салбий таъсир қилади ва диабетга олиб келади.
Шунинг учун диабетнинг олдини олишнинг биринчи қоидаси ортиқча вазндан халос бўлишдир.
Қолаверса, диабетни келиб чиқишига кам ҳаракатлик ҳам сабаб бўлиши мумкин. Чунки,
Замонавий жамиятда жисмоний фаолликнинг камайиши диабетнинг тарқалишида муҳим рол ўйнайди.
Қисқа масофаларга транспорт воситалари, лифтлар ва эскалаторлардан фойдаланишдан сақланинг.
Мунтазам машқларни турмуш тарзига айлантиринг. Бошқача қилиб айтганда, ҳафтада камида 3 кун тез юриш ёки велосипедда юриш, сузиш, аеробика, тез рақс каби барча тана мушакларини машқ қилдирадиган жисмоний машқлар билан шуғулланинг.
Агар сизда вазн муаммоси бўлса, бу машқлар ҳар куни бажарилиши керак.
Нотўғри овқатланиш, углеводлар ва ёғларга бой овқатлар тез вазн олишга олиб келади.
Кам толали ва юқори глисемик индексни ўз ичига олган озиқ-овқатларни ортиқча истеъмол қилишдан узоқ туриш керак.
Баъзи касалликлар ва дорилар қалқонсимон безнинг ҳаддан ташқари фаоллигини (гипертироидизм), юқори қон босими (гипертензия), юқори қон липидлари, (гиперколестеролемия – гиперлипидемия) эса, диабет ривожланиш хавфини оширади. Бундан ташқари, баъзи дорилар, жумладан, кортизонли ревматизм препаратлари, хомиладорликни назорат қилиш таблеткалари ва диуретик қон босими дорилари метаболизмга салбий таъсир қилади ва диабетнинг пайдо бўлишини осонлаштиради.
Сурункали стресс гормонлари эса, танадаги инсулин қаршилигини оширади. Ушбу гормонлар даражасининг доимий ўсиши, ҳатто кичик бўлса ҳам, инсонда семизлик, диабет ва юрак-қон томир касалликларини келтириб чиқаради.
Метаболизмга генетик мойил бўлганлар бу касалликларга осонроқ дуч келишади.
Кечаси ҳаддан ташқари хуррак ва уйқу апнеси (уйқу вақтида нафас олишнинг тўхташи) сурункали стресс манбалари бўлгани учун кечиктирмасдан даволаш керак.
Урбанизация, яъни қишлоқлардан катта шаҳарларга миграция ҳам қандли диабетга йўл очади.
Чунки қишлоқ жойларида юқори бўлган жисмоний фаоллик даражаси ва соғлом овқатланиш одатлари шаҳарнинг замонавий тартибсизликларида йўқолади. Бу эса семириш ва диабетга мойилликни оширади.
Тез-тез ҳомиладор бўлиш гормонлар даражасини ўзгартиради. Бу эса онанинг метаболизмига таъсир қилганлиги сабабли, метаболизмга мойил бўлган одамларни диабетга олиб келади.
Ҳомиладорлик даврида қондаги шакар кўтарилади, бу эса ҳомиладорлик диабети хавфини янада оширади.
Қандли диабетда генетик мойиллик ҳам муҳим омил ҳисобланади. Агар ота-оналардан бири 50 ёшдан кейин қандли диабет билан касалланган бўлса, хавф 7 фоизни ташкил қилади, агар ота-онада диабет эрта ёшда бўлса, бу хавф 15 фоизни ташкил қилади.
Агар она ҳам, ота ҳам диабетга чалинган бўлса, хавф 50 фоизга ошади. Бироқ, соғлом турмуш тарзи чоралари билан бу хавфни камайтириш мумкин.
