Грендландия муз қатламининг эриш суръати тобора ошмоқда. Бу ҳақда Geophysical Research Letters журнали хабар қилди.
Белгиянинг Леж университети олимлари томонидан ўтказилган янги тадқиқотлар натижасида 2100-йилга келиб муз йўқотиш ҳажми йилига 964 дан 1735 гигатоннагача етиши мумкинлиги маълум бўлди. Ушбу жараённинг глобал экологик таъсири мутахассисларни жиддий хавотирга солмоқда.
Музларнинг тез эришига нима сабаб бўлмоқда?
Олимларнинг фикрича, муз қатламининг эриши глобал исиш ва иссиқхона газлари чиқиндиларининг камаймаслиги билан боғлиқ. Ушбу жараённи тўхтатиш бўйича чоралар кўрилмаса, эриш жараёни қайтариб бўлмас тус олади. Натижада дунё океанлари даражасининг кўтарилиши муқаррар бўлади.
Ҳозирда Грендландия муз қатламларининг эриши океан сатҳининг йиллик ўсишига 25% улуш қўшиб, бу кўрсаткични 0,6 миллиметрга етказмоқда. Олимларнинг прогнозларига кўра, аср охирига келиб бу кўрсаткич йилига 1 метргача ошиши мумкин. Бундай ҳолат қирғоқ ҳудудларида яшовчи миллионлаб одамларнинг ҳаёти ва инфратузилмасини хавф остига қўйиши мумкин.
Леж университети жамоаси Грендландия муз қатлами, атмосфера ва океан ўртасидаги ўзаро боғлиқликни ўрганиш учун суперкомпьютердан фойдаланган ҳолда илмий моделлар яратди. Тадқиқотлар шуни кўрсатадики:
Муз қатламининг баландлиги ва ундаги сув миқдорини ҳисобга олиш, иқлим моделларини аниқроқ қилиш учун муҳим. Замонавий технологиялар бу соҳада янада такомиллаштирилиши зарур. Музнинг эриши нафақат денгиз сатҳига, балки бошқа глобал экологик жараёнларга ҳам таъсир кўрсатади.
Мега-цунами содир бериш эҳтимоли борми?
Олимларнинг таъкидлашича, Грендландияда музликларнинг эриши натижасида ер силжиши ва сув тўлқинлари каби офатлар содир бўлиши мумкин. Бунга мисол тариқасида, минтақада бир вақтлар 200 метр баландликдаги тўлқин қайд этилганини эслатиб ўтишади. Агар эриш жараёни давом этса, бу каби табиий офатлар такрорланиши эҳтимоли ортади.
Тадқиқотчилар Грендландия муз қатламининг эришини “инсоният учун огоҳлантирувчи сигнал” сифатида баҳолашди. Улар халқаро ҳамжамиятни иссиқхона газлари чиқиндиларини камайтириш ва экологик барқарорликни таъминлаш учун оқилона чоралар кўришга чақирмоқда.
