Ишчилар учун мавжуд пенсия тизимларининг сифати бутун дунёда жуда фарқ қилади. Турли хил пенсия сиёсатлари ва амалиётларини қамраб олувчи 39 та пенсия даромадлари тизимини таққосланган, бундан ташқари, ҳар бир тизимни янада адекват пенсия таъминотини таъминлаш учун такомиллаштириш йўлларини таклиф қилинади.
Пенсия режасининг ўзига хос ва қимматли тури бўлиб, унда иш берувчи пул маблағлари жамғармасига ўз ҳиссасини қўшади ва уни ходим номидан инвестиция қилади, ушбу инвестициялар бўйича олинган даромадлар нафақага чиққандан кейин ишчига даромад келтиради.
Нидерландия, Дания ва Исроил энг яхши пенсия тизимига эга. АҚШ эса юқоридан анча узоқда.
Бутун дунё бўйлаб пенсия тизимларини ҳал қилиши керак бўлган умумий муаммоларга ўртача умр кўриш давомийлигини ошириш ҳисобига ўртача пенсия ёшини ошириш, кўпроқ жамғармаларни рағбатлантириш ва пенсияга чиқишдан олдин маблағлардан фойдаланишни чеклаш киради.
Энг яхши 3 та пенсия тизими
Индекс пенсия даромадлари тизимларини таққослайди ва уларнинг ҳар бири мослиги, барқарорлиги ва яхлитлиги асосида баҳоланади. Ҳар бир мамлакат учун индекс қиймати нолдан 100 гача бўлган қиймат билан ифодаланади, юқорироқ қийматлар янада қулай пенсия тизимларини билдиради.
Энг юқори умумий индекс баҳосига эга бўлган уч мамлакат:
Нидерландия
82,6 индекс қиймати билан Голландия 2020 йил учун энг юқори баллни олди ва учинчи йил кетма-кет биринчи ўринни эгаллади. 2018 йилда пенсия ёши 66 ёшни ташкил этди.
2020 йилда эса 66ёшу 4 ойни.
Унинг пенсия даромадлари тизимида даромадлар ва саноат шартномалари билан боғлиқ бўлган ягона ставкали давлат пенсияси ва ярим мажбурий касбий пенсия қўлланилади. Нидерландия ходимларининг аксарияти ушбу касбий режаларнинг аъзолари бўлиб, улар саноат миқёсида белгиланган имтиёзлар режаларидир . Даромадлар умр бўйи ўртача кўрсаткичга асосланади. Индекс умумий индекс қийматини қуйидаги йўллар билан яхшилаш мумкинлигини аниқлади:
Уй хўжаликларининг жамғармаларини кўпайтириш ва уй хўжаликларининг қарзларини камайтириш
Ўртача умр кўриш давомийлиги ошгани сайин кекса ишчилар ўртасида ишчи кучи иштирокини ошириш бўйича рақобат бўлади.
Дания
Дания 81,4 балл билан иккинчи ўринда қолди.
Пенсия олиш ҳуқуқи Данияда яшаш асосида олинади ва давлат пенсия ёши ҳозирда 65 ёшни ташкил этади, лекин 2019-2022 йилларда аста-секин 67 ёшга, 2030 йилда эса 68 ёшга етади.
Бутун дунё бўйлаб пенсия тизимлари ўртача умр кўриш давомийлиги, давлат қарзининг ошиши, ноаниқ иқтисодий шароитлар, инфляция хавфи ва белгиланган бадал режаларига ўтиш туфайли ҳар қачонгидан ҳам кўпроқ босим остида.
Данияда давлат базавий пенсия тизими, даромадга боғлиқ қўшимча пенсия нафақаси, тўлиқ молиялаштирилган белгиланган бадаллар режаси ва мажбурий касбий схемалар мавжуд. Индексда Даниянинг рейтинги қуйидаги йўллар билан яхшиланиши мумкинлигини таъкидлади:
Уй хўжаликларининг жамғармаларини кўпайтириш ва уй хўжаликларининг қарзларини камайтириш;
Ажралишда ҳар иккала эр-хотиннинг манфаатларини ҳимоя қилиш чораларини жорий этиш;
Ўртача умр кўриш давомийлиги ошгани сайин кекса ишчилар ўртасида ишчи кучи иштирокини ошириш бўйича.
Исроил
Исроил 2020 йилда умумий индекс қиймати 74,7 бўлган учинчи ўринни эгаллади.
2004 йилдан бошлаб пенсия ёши аста-секин ўсиб бормоқда, эркаклар учун 65 ёшдан 67 ёшгача, аёллар учун 60 ёшдан 62 ёшгача. 2030 йилгача эса 70 ёшга етади. Исроилнинг пенсия даромадлари тизими универсал давлат пенсияси ва ходим ва иш берувчининг мажбурий бадаллари билан шахсий пенсиялардан иборат. Аксарият ҳолларда аннуитетлар шахсий пенсия тизимидан тўланади.
Лола Мамараимова
