Литванинг мустақилликка эришиш йўли 1980 йиллар охирида Совет Иттифоқи парчаланиши билан бошланган. Мамлакат 1940 йилда СССР томонидан қўшиб олинганидан бери узоқ вақт давомида Совет ҳокимиятига қаршилик кўрсатиб келган. 1980 йиллар охирида Литвада мустақиллик учун ҳаракат кучайиб, кенг кўламли норозилик намойишлари ва Москвадан кўпроқ мухторият талаблари билан бошланди.
Тарихий ҳаракатда Литва 1990 йилда Совет Иттифоқидан мустақиллигини эълон қилиш тўғрисида дадил қарор қабул қилди ва СССРдан ажралиб чиққан биринчи Совет республикаси бўлди. Бу Болтиқбўйи давлати тарихида, шунингдек, Совет Иттифоқининг парчаланишининг кенг контекстида муҳим бурилиш нуқтаси бўлди.
Совет Иттифоқидан ажралиб чиқиш қарори Литва халқи учун осон бўлмади. Совет ҳокимиятининг ўнлаб йиллари кенг миқёсдаги репрессиялар, цензура ва иқтисодий қийинчиликлар билан мамлакатга доимий таъсир кўрсатди. Бироқ, эркинлик ва ўз тақдирини ўзи белгилаш истаги Москванинг Литвага қилиши мумкин бўлган оқибатларидан қўрқишдан устун келди.
Мустақиллик сари йўл қийинчиликлардан холи эмас эди. Совет Иттифоқи дастлаб қўрқитиш ва зўравонлик йўли билан мустақиллик ҳаракатини бостиришга ҳаракат қилди, жумладан 1991 йил январь ойида совет қўшинлари Литва пойтахти Вилнюсдаги муҳим ҳукумат биноларини эгаллаб олишга уринган ҳалокатли тўқнашув.
Ушбу тўсиқларга қарамай, Литва мустақилликка интилишда қатъиятли эди. 1990 йил 11 мартда мамлакат парламенти – Олий Кенгаш Литванинг Совет Иттифоқидан мустақиллигини эълон қилиш учун овоз берди. Бу дадил қадам мамлакатнинг охир-оқибат суверен давлат сифатида халқаро ҳамжамият томонидан тан олиниши учун замин яратди.
Литва томонидан мустақиллик эълон қилиниши бошқа Совет республикаларининг СССР таркибидан чиқиши учун катализатор бўлиб хизмат қилди. Кейинги йилларда Латвия, Эстония, Украина ва бошқа давлатлар ҳам худди шундай йўл тутишди, натижада 1991 йилда Совет Иттифоқи парчаланиб кетди.
Литва мустақиллиги мамлакат тарихида демократия, эркинлик ва фаровонлик билан ажралиб турадиган янги саҳифани очди. Мамлакат Ғарб қадриятлари ва институтларини тезда қабул қилиб, 2000 йилларнинг бошида ҳам Европа Иттифоқига, ҳам НАТОга қўшилди.
Бугунги кунда Литва гуллаб-яшнаётган иқтисодиёти, жўшқин маданияти, демократия ва инсон ҳуқуқларига содиқ бўлган ғурурли ва мустақил давлат сифатида турибди. 1990 йилда Совет Иттифоқидан чиқиш тўғрисидаги қарор дадил ва жасоратли қарор эди ва унинг мероси бутун дунё бўйлаб эркинлик ва ўз тақдирини ўзи белгилашга интилаётган бошқаларни илҳомлантиришда давом этмоқда.
