Жаҳонда оналар ўлими ва унинг сабабларини ўрганишга алоҳида эътибор қаратилади. Чунки бу фактор мамлакатнинг ижтимоий-иқтисодий ҳолатига сезиларли таъсир кўрсатади.
2020 йилда дунё бўйлаб кунига 800 нафарга яқин она вафот этган бўлса, буларнинг қарийб 95 фоизи кам ва ўрта даромадли мамлакатлар фуқароларидир.
Оналар ўлими ҳомиладорлик ёки у тугагандан сўнг 42 кун ичидаги бахтсиз ҳодиса ёки бошқа бирор тасодифий ҳолат билан боғлиқ бўлмаган ўлимдир. Дунёда оналар ўлимини ўлчайдиган ягона кўрсаткич – бу 100 минг нафар тирик туғган ҳолатга нисбатан ўлган аёллар нисбатидир. Ушбу нисбат оналар ўлими коэффициенти деб аталади.
Статистикага қарайдиган бўлсак, Ўзбекистонда 2010 йилдан 2021 йилгача оналар ўлими ҳолатлари 20 дан 14,4 промиллига кескин қисқариб келаётган эди. Аммо кейинги уч йилда бу кўрсаткич ўсиб бориб, 14,8 промиллига етди.
Статистика агентлигининг 2024 йилда тақдим қилган маълумотларига кўра, энг кўп ўлимлар қуйидаги ҳудудларга тўғри келади:
- Қорақалпоғистон- 38,4;
- Навоий- 27,2;
- Бухоро-23,9.
2021 йилда Қорақалпоғистон Республикаси мамлакатда энг паст кўрсаткич 4,5 промиллини қайд этган бўлиб, 2024 йилда 38,4 промиллига етиши ҳудуд тиббиёти учун сезиларли хавфдир.
Айрим ҳудудларда ҳолат бирмунча яхшиланган:
- Самарқанд- 24,8 дан 9,0 га;
- Наманган- 23,5 дан – 9,8 га;
- Андижон-21,5 дан -12,7 га.
Ўлим сабаблари бевосита ёки билвосита бўлиши мумкин. Бевосита сабаблар – ҳомиладорлик, туғруқ ёки туғруқдан кейинги даврда, шунингдек, тиббиёт ходимларининг аралашиши оқибати, нотўғри даволаш, ҳамда бошқа хатолари сабаб акушерлик асорати оқибатида юз берадиган ўлим.
Билвосита сабаблар – олдин мавжуд бўлган, ҳомиладорлик вақтида ривожланган ва унинг таъсирида оғирлашиб юзага келган ўлим.
Ўзбекистонда оналар ўлими ҳолатларини конфиденциал тадқиқ қилиш ҳисоботларига кўра, оналар ўлимининг 77,30 фоизга яқини бевосита бошқариладиган, 22,70 билвосита бўлади.
