Olimlar global isish oqibatida tez orada Yer yuzi yashashga yaroqsiz bo‘lib qolishi haqida ogohlantirmoqda.
Mutaxassislarning ta’kidlashicha, sayyoramizning ba’zi qismlarida juda yuqori harorat allaqachon ko‘tarilib boshlagan. Misol uchun, iqlim bo‘yicha ekspert Zeke Xausfazerning so‘zlariga ko‘ra, Kaliforniyadagi O‘lim vodiysida 2021 yilning yozida harorat Syelsiy bo‘yicha 54,4 darajaga yetgan. Bu qayd etilgan eng yuqori ko‘rsatkich. Hindiston aholisi ham issiqdan aziyat chekmoqda.
Ahvol qay darajada jiddiy?
Olimlarning ta’kidlashicha, hoziroq boshlanmagan harakatsizlik boshqa hududlardagi vaziyatni yomonlashtiradi, shuningdek, qurg‘oqchilik, o‘rmon yong‘inlari, bo‘ronlar va suv toshqini kabi ekstremal hodisalarning ehtimolligini oshiradi.
“Toshqin bir necha qurbonlarga, balki bir necha minglab odamlarning yo‘qotilishiga olib keladi. Har safar issiqlik to‘lqini Yerga yaqinlashganda minglab o‘limlar haqida gapiramiz. Bunday kataklizmlar ko‘paymoqda ”, dedi Per-Simon Laplas instituti direktori Robert Votard.
Mutaxassislarning qo‘shimcha qilishicha, agar havo harorati ikki darajaga ko‘tarilsa, besh yildan so‘ng dunyo aholisining yarmi bunday hodisalardan aziyat chekadi.
Ilmiy tadqiqotlar shuni ko‘rsatmoqdaki…
12 oktyabr kuni Moskva davlat universiteti geografiya fakulteti meteorologiya va iqlimshunoslik kafedrasi yetakchi ilmiy xodimi Mixail Lokoshchenko 1780-yildan buyon Moskvada havo harorati 2,4 darajaga ko‘tarilgani, qish va bahor fasllari issiqlashgani, o‘rtacha harorat va yoz va kuzning harorati unchalik o‘zgarmaganini ma’lum qildi.
5 oktyabr kuni Birlashgan Millatlar Tashkilotining Butunjahon meteorologiya tashkiloti (WMO) insoniyat uchun suv inqirozini bashorat qildi. Avvalroq, 24-sentyabr kuni olimlar Yerda insoniyatning o‘limi ehtimoli bo‘lgan ssenariyni tasvirlab bergan edi. Ularning fikricha, Yer 500 yildan keyin inson hayoti uchun yaroqsiz holga kelishi mumkin.
16 avgust kuni Rossiya Gidrometeorologiya markazi ilmiy direktori Roman Vilfand Rossiyada 2022 yildan boshlab ob-havoning anormalligini baholash uchun yangi iqlim normalaridan foydalanishini ma’lum qildi. Uning so‘zlariga ko‘ra, iqlim normalarining yangilanishi iqlimning qayerda intensiv o‘zgarib borayotganini, mavsumiylik qanday o‘zgarib borayotganini va yana ko‘p narsalarni ko‘rsatadi.
Avvalroq, 15 iyul kuni fizika-matematika fanlari nomzodi, Atmosfera fizikasi instituti katta ilmiy xodimi. A.M. RASning Obuxov instituti, Rossiya ilmiy jamg‘armasi granti sohibi Aleksandr Chernokulskiyning «Izvestiya» nashriga aytishicha, havo harorati yillar davomida ko‘tariladi. U, shuningdek, anomal issiq davrlar bo‘lishini ta’kidladi.
Global isish — butun jahon uchun tahdid
Glazgoda o‘tgan BMT boshchiligida iqlim o‘zgarishi haqidagi 26-konferensiyada Antonio Guterrish «bu befarqlik bilan inson o‘z-o‘ziga qabr qazyotgani, bioxilmaxillikni masxara qilib, uglerod bilan o‘zini o‘ldirayotgani»ni aytib, «bunga «Bas!» deyish vaqti keldi» dedi.
Umuman olganda, ushbu konferensiyada ishtirok etmagan yoki eta olmagan davlat rahbarlarini ham bu mavzu tashvishga solmay qolmaydi. Xususan, Buyuk Britaniya qirolichasi Yelizavetta II konferensiya ishtirokchilariga yo‘llagan videomurojaatida «Biz Yerni asrash uchun kelajak avlod oldida ham mas’ulmi. Bu mash’uliyatni hoziroq his etmasak, bolalarimiz btzni kechirmaydi» degan.
© Kamoliddin Azzamov
