Непалдаги Хоксе қишлоғи “Буйраклар водийси” деб аталади, у бутун дунёга машҳур, лекин гўзал манзаралари ёки диққатга сазовор жойлари билан эмас, балки бутунлай бошқача сабаб билан машҳур. Ҳоксе трансплантацияда қора бозор учун инсон аъзолари донорларининг бир тури ҳисобланади. Бу ерда деярли барча маҳаллий аҳолининг фақат битта буйраги қолган.
Умумий қашшоқлик туфайли, бу ҳудуддаги одамлар ўзларининг буйракларини жуда кулгили миқдордаги пулларга сотадилар. Қолаверса, орган сотувчилари маҳаллий аҳолини ҳаётий органларини сотишга мажбурлаш учун ҳийла-найрангларга мурожаат қилишади.
Қора бозор органи сотувчилари маҳаллий аҳолининг соддалиги ва билимсизлигидан фойдаланиб, уларни буйраклар яна “қайта ўсиб боришига” ишонтиришади. орган сотувчилари мунтазам равишда Хоксе қишлоғига ва унинг атрофида саёҳат қилишади. Кўпинча одамларни орган йиғиш учун Ҳиндистонга боришга кўндирадилар.
Масалан, маҳаллий фуқаро, тўрт фарзанднинг онаси Гита кейинчалик зилзила натижасида бутунлай вайрон бўлган уйни сотиб олиш учун буйрагини атиги 1300 фунт стерлингга сотган.
Нашрлардан бирига берган интервюсида у шундай деган:
“Ўн йил давомида бизнинг қишлоғимизга кўп одамлар буйракларимизни сотишга кўндириш учун келишди, лекин мен ҳар доим буни хоҳламаслигимни айтдим.”
Бироқ, болалар улғайган сари, аёлнинг ўз уйига эга бўлиш истаги кучайиб боради. Натижада Гита буйрагини олиб ташлаш операциясига келинларидан бири билан Ҳиндистонга боради. Жараён ярим соат давом этган, шундан сўнг аёл уч ҳафта давомида касалхонага ётқизилган.
Афсуски, 2015 йилнинг 25 апрелида Непалда рўй берган зилзила оқибатида аёлнинг буйраги сотувидан тушган маблағга сотиб олган уйи вайрон бўлган. Зилзила натижасида камида 8 800 киши ҳалок бўлган ва яна 23 минг киши жароҳатланган.
Зилзила кўплаб қишлоқ аҳолисини бошпана ва тирикчилик воситаларидан маҳрум қилди. Бундай шароитда орган савдоси ривож топиб, мамлакатни ҳақиқий “буйрак банки”га айлантирди.
Органлар савдоси ноқонуний бўлса-да, Непалда ҳар йили 7000 га яқин буйраклар сотилади. Яна ҳайратланарли томони шундаки, орган сотувчилари ҳар доим ҳам донорнинг розилигини кутишмайди.
Улар баъзи одамларни соғлиғи сабабли операция қилиш керак ва мутлақо зарарсиз деб ўйлашади. Бироқ, беҳушликка ботгандан сўнг, алданган одамларнинг буйраклари ўзлари билмаган ҳолда олиб ташланади. Олинган органлар донорлар олган пулдан бир неча баравар юқори нархларда сотилади. Қора бозорда органларнинг нархи ҳар хил, буйрак нархи эса 50 000 дан 150 000 долларгача, донорлар эса энг яхши ҳолатда 2 000-3 000 доллар олади.
Бир вақтлар Time журнали Кенам Тамангнинг иши ҳақида ёзган, уни куёви бу воқеага тортган. У Ҳиндистоннинг Ченнай шаҳрида яхши ишга жойлашишига ёрдам беришга ваъда берган, бироқ аслида у “қора” трансплантологлар ва орган дилерлари билан келишувга эришган.
“Касалхонага олиб кетишди, буйрагимни олиб кетишларини айтишди. Кейин менга бунинг учун яхши пул олишимни ва соғлигимда ҳеч қандай муаммо бўлмаслигини тушунтиришди. Улар ҳатто менга янгисини етиштиришга ваъда беришди “, деди Кенам Таманг.
Яна бир маҳаллий фуқаро Ганеш Баҳодур Дамайнинг ҳикояси Кенам Таманг ҳикоясига жуда ўхшайди.
Дамай яхши маошли иш қидириб Ҳиндистонга кетади. У ерда уни бир неча нотаниш одамлар кутиб олишди, улар уни боғлаб, укол қилишди, шундан сўнг у ҳушини йўқотди. Дамай аллақачон касалхонада ва буйраксиз уйғонган. Қайта тикланишдан сўнг, камбағалга 150 доллар тўланади ва ўз она қишлоғига жўнатилади.
Ҳозир дунёда трансплантация учун донор органларга талаб жуда юқори. Шу билан бирга, ҳар бир мамлакатда қонунлар бундай процедуралардан фойдаланиш имкониятини таъминламайди, аммо одамлар донор органларга ҳамма жойда муҳтож.
Бу трансмиллий жиноий гуруҳлар қоплайдиган камомаддир.
