Сунъий онг билан бирга яшаш масаласи инсоният учун энг долзарб мавзулардан бирига айланиб бормоқда. Тарихий нуқтаи назардан, тахминан 50 000 йил аввал Яқин Шарқда жуда муҳим воқеа юз берган – Homo sapiens ва неандерталлар учрашган. Бу контакт инсоният тарихини тубдан ўзгартирган узоқ муддатли жараённинг бошланиши бўлди.
Европа ҳудудида узоқ муддат давомида устунлик қилган неандерталлар янги таҳдид – Homo sapiens билан тўқнашди. Ҳар қанча когнитив устунликлар – рамзий тафаккур ва коммуникация қобилиятига эга бўлгани билан, Homo sapiens неандерталларни ерларидан сиқиб чиқаришга муваффақ бўлди. Бу жараён нафақат қарама-қаршиликлар, балки турлараро гибридлашув билан ҳам кечгани ДНК таҳлиллари орқали тасдиқланган – ҳозирги одамларда неандерталлар генлари мавжуд.
Бутун тарих давомида Homo sapiens ўзининг жисмоний ва ақлий қобилиятларини технологиялар ёрдамида яхшилашга интилиб келган. Чиғир тошлардан тортиб автомобиллар ва ҳисоблаш машиналаригача бўлган ихтиролар инсон имкониятларини кенгайтириб келган. Сўнгги ўн йилликларда биз янги чегарани забт этдик – муайян вазифаларни инсондан кўра яхшироқ бажара оладиган сунъий онг яратдик. Бу тор сунъий онг ёки «кучсиз сунъий онг» шахмат, тиббий ташхис ва матн таржимаси каби соҳаларда ажойиб натижаларни кўрсатмоқда.
Шу билан бирга, сунъий онг ҳали чекланган – ҳар бир модель фақат битта вазифага мўлжалланган. Инсон мияси эса турли малака ва вазифаларни ўзлаштириш қобилиятига эга. Янги нейрон тармоқлар, хусусан, трансформерлар ва катта тил моделлари (LLM) пайдо бўлиши умумий сунъий онг (AGI) яратилиши эҳтимолини кун тартибига олиб чиқмоқда. AGI – инсон даражасида мураккаб масалаларни ҳал қилиш қобилиятига эга тизимдир.
Кўплаб мутахассислар фикрича, AGI яратилиши назарий жиҳатдан мумкин ва у яқин йилларда – ҳатто шу ўн йиллик охиригача ишлаб чиқилиши мумкин. Бу янги давр эшигини очади, унда ақлий агентлар одамларни сон ва зеҳний қобилият жиҳатдан ортида қолдириши мумкин.
Бироқ, савол туғилади: бу янги «мавжудот» билан бирга яшаш қандай бўлади? Бир нечта эҳтимолий сценарийлар бор: ҳамкорликдан тортиб можароларгача, шунингдек, турлараро гибридлашув имконияти. Неандерталлар мисолида бўлгани каби, инсоният яна бир бор ўз келажагини тубдан ўзгартириши мумкин бўлган мураккаб чақириқ олдида турибди.
Шундай экан, инсон ва сунъий онг ўртасидаги муносабат нафақат технологик, балки фалсафий масала ҳам бўлиб, бугунги кунда биз дуч келаётган энг катта танловлардан бирини белгилайди.
